Śnieszko Stanisław Franciszek (1902—1984), bakteriolog, ichtiopatolog, docent Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyrektor Eastern Fish Disease Laboratory w Leetown (West Virginia) w Stanach Zjednoczonych.
Ur. 28 I w Krzyżu pod Tarnowem, był synem Franciszka, oficjalisty, i Stefanii z domu Raschke.
Ś. uczył się w Wyższej Szkole Realnej w Tarnowie; należał tam do skautingu, a od r. 1918 do ZHP. Po zdaniu 13 VI 1919 matury z wyróżnieniem studiował biologię na Wydz. Filozoficznym UJ. Podczas studiów pełnił funkcję zastępcy sekretarza Koła Przyrodników Studentów UJ (do r. 1920) i kontynuował działalność w ZHP, a w okresie wojny polsko-sowieckiej 1920 r. walczył jako ochotnik WP. W r. 1922 został zastępcą asystenta, a w r.n. asystentem w kierowanym przez Juliana Nowaka Inst. Weterynarii i Med. Doświadczalnej Wydz. Lekarskiego UJ. Po uzyskaniu 4 III 1924 absolutorium z biologii i chemii przebywał kilka tygodni w r. 1925 w Inst. Pasteura w Paryżu, gdzie przeprowadził badania nad przeciwgruźliczą szczepionką Bacillus Calmette-Guérin. Dn. 30 VI 1926 uzyskał stopień doktora filozofii w zakresie biologii na podstawie rozprawy Ze studiów nad precypitynami („Now. Lek.” R. 38: 1926 z. 10), napisanej pod kierunkiem Tadeusza Estreichera i 1 VII t.r. otrzymał stanowisko starszego asystenta. W r. 1928 wyjechał do Sztokholmu, gdzie pod opieką Ch. Barthela zwiedził zakłady doświadczalne Szwedzkiej Królewskiej Akad. Rolnictwa i Leśnictwa. Dzięki stypendium Min. WRiOP wyjechał w listopadzie t.r. do Lipska i w tamtejszym Inst. Bakteriologii Rolniczej prowadził pod opieką F. Löhnisa badania nad bakteriami rozkładającymi błonnik. Wyniki badań opublikował w artykule Beiträge zur Kenntnis der Zellulose zersetzenden Bakterien („Zentralbl. für Bakteriologie, Parasitenkunde und Infektionskrankheiten” T. 78: 1929). Potem jako stypendysta Fundacji Rockefellera prowadził od r. 1929 podobne badania w USA, w Inst. Bakteriologii Rolniczej Uniw. Wisconsin w Madison, pod kierunkiem E. B. Freda; ich wyniki przedstawił m.in. w artykule The Isolation of a Thermophilic Cellulose Fermenting Organism (tamże T. 88: 1933, wyd. osobne, Jena 1933). Odrzucił propozycję objęcia w Brazylii katedry mikrobiologii na uczelni rolniczo-weterynaryjnej i w r. 1932 wrócił do kraju; zastępował odtąd Nowaka na stanowisku kierownika Inst. Weterynarii i Medycyny Doświadczalnej. Dn. 4 VII 1934 habilitował się na Wydz. Rolniczym UJ na podstawie pracy Doświadczenia nad bakteriami rozkładającymi błonnik w warunkach tlenowych („Acta Societatis Botanicorum Poloniae” T. 11: 1934 nr 1). Latem t.r. wyjechał do Włoch, gdzie w Stacji Zoologicznej Antona Dohrna w Neapolu badał biologię bakterii bioluminescencyjnych. Podobne badania przeprowadził w r. 1936 w Wielkiej Brytanii w Rothamsted Experimental Station w Harpenden. Uczestniczył wtedy w Londynie w II Międzynarodowym Kongresie Mikrobiologii.
Po likwidacji w r. 1935 Inst. Weterynarii i Medycyny Doświadczalnej pozostał Ś. na Wydz. Lekarskim UJ i od r. 1936 wykładał mikrobiologię ogólną jako adiunkt w Zakł. Bakteriologii, kierowanym przez Mariana Gieszczykiewicza. Równocześnie od października t.r. na Wydz. Rolniczym UJ kierował w stopniu docenta Zakł. Mikrobiologii Rolniczej, a po utworzeniu w listopadzie 1937 Katedry Mikrobiologii Rolniczej objął ją jako zastępca profesora; prowadził badania mikrobiologiczne mleka i gleby. W r. 1936 włączył się w prace kierowanej przez Teodora Spiczakowa Rybackiej Stacji Doświadczalnej UJ w Mydlnikach pod Krakowem. Gdy Spiczakow zachorował, przejął 16 I 1938 kierownictwo Stacji. Zajmował się tam badaniami nad patologiczną anatomią posocznicy karpi (choroba lubelska) i ogłosił z tego zakresu prace: ze współpracownikami Badania bakteriologiczne i serologiczne nad bakteriami posocznicy karpi („Rozpr. Biol. z Zakresu Med. Wet., Roln. i Hodowli” T. 16: 1938 z. 1—2, wyd. osobne, Lw. 1938), a samodzielnie Drobnoustroje a trawienie („Biologia Lek.” 1938 z. 3), O narodzinach bakteriologii (tamże 1939 z. 2, wyd. osobne, W. 1939) i Posocznica karpi a epidemiologia („Przegl. Rybacki” 1939 nr 4, wyd. osobne, W. 1939). Włączył się w tym okresie w działalność YMCA i należał do zarządów Związku: europejskiego, ogólnopolskiego oraz krakowskiego. Ponadto działał w Polskim Tow. Mikrobiologów i Epidemiologów, Polskim Tow. Botanicznym i Polskim Tow. Przyrodników im. Kopernika. Pod koniec r. akad. 1938/9 Senat UJ uchwalił wniosek o nadanie Ś-ce profesury nadzwycz., jednak jego rozpatrzeniu przez Min. WRiOP przeszkodził wybuch drugiej wojny światowej.
Dn. 1 IX 1939 przybył Ś. z żoną do USA, gdzie w zastępstwie Gieszczykiewicza w dn. 2—9 IX t.r. reprezentował UJ na III Międzynarodowym Kongresie Mikrobiologicznym w Nowym Jorku. Nie wrócił do kraju i jako visiting professor Cornell University w Genewie (New York) zajmował się biologią bakterii śluzowych w pracowni Roberta Breeda. Od listopada t.r. kontynuował badania na uniw. w Orano (Maine); wyizolował wtedy bakterie powodujące gaffkaemię homara amerykańskiego (nazwa Gaffkya, nadana przez Ś-ę tej jednostce chorobowej, obowiązywała do r. 1971). Po przystąpieniu w grudniu 1941 USA do wojny został oddelegowany do bazy wojskowej Fort Detrick we Frederick (Maryland), gdzie pracował na stanowisku cywilnym. W maju 1944 otrzymał obywatelstwo USA i został wówczas przeniesiony do korpusu chemicznego armii; w Fort Detrick badał choroby bakteryjne ziemniaków. Za wzorową służbę wojskową otrzymał medale: American Theater Campaign i World War II Victory.
Po zakończeniu wojny został Ś. w maju 1946 zwolniony z armii USA w stopniu kapitana, po czym osiadł w Leetown (West Virginia). W tamtejszej Służbie Połowu i Dzikiej Przyrody Stanów Zjednoczonych (United States Fish and Wildlife Service) kierował od r. 1948 pracownią mikrobiologii, którą w r. 1958 przekształcił we Wschodnie Laboratorium Chorób Ryb (Eastern Fish Disease Laboratory) i został jego dyrektorem. W r. 1954 zorganizował tam I Północnoamerykańskie Sympozjum Chorób Ryb. Był pionierem leczenia furunkulozy ryb, a koncentrując się na wirusowych i środowiskowych czynnikach chorobotwórczych, stosował nowatorską kurację antybiotykową (m.in. sulfonamidami, chloramfenikolami oraz oksytetracykliną). Zyskał uznanie międzynarodowe, jego laboratorium stało się wiodącym ośrodkiem naukowym w ichtiopatologii; prowadził tam do śmierci kursy dla biologów i pracowników stacji rybackich z różnych krajów. Ze współpracownikami opublikował artykuły m.in. A Contribution to the Etiology of Ulcer Disease of Trout („Transactions of the American Fisheries Society” T. 78: 1950), Antibiotic treatment of ulcer disease and furunculosis in trout („Transactions of the North American Wildlife Conference” T. 17: 1952) oraz Infectious nature of pancreatic necrosis („Transactions of the American Fisheries Society” T. 88: 1959), a samodzielnie Coldblooded vertebrate immunity to metazoa („Immunity to Parasitic Animals”, New York 1969). W l. 1964—9 kierował Sekcją Chorób Ryb (Fish Health) American Fisheries Society. Uczestniczył w redagowaniu ustawy Kongresu USA regulującej międzystanowy handel rybami oraz zakazującej importu ryb łososiowatych, zarażonych chorobą wirową i posocznicą krwotoczną. Od r. 1969 współredagował „Journal of Fish Biology”. Był redaktorem naczelnym serii wydawniczych „Diseases of Fishes” oraz „Fish Disease Leaflet”. Otrzymał nagrody naukowe: US Department of Interior’s Distinguished Service (1968), American Fisheries Society’s Award of Excellence (1970) i Bernett L. Cohen Award for Excellence przyznaną przez American Society for Microbiology (1972). W r. 1972 przewodniczył sympozjum chorób ryb Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa.
W lutym 1972 przeszedł Ś. na emeryturę, ale nadal pracował jako starszy naukowiec w Laboratorium przekształconym w r. 1977 w Narodowe Laboratorium Badawcze Zdrowotności Ryb (National Fish Health Research Laboratory). Dn. 14 V 1972 otrzymał doktorat honoris causa Uniw. West Virginia w Morgantown. Był honorowym członkiem Fisheries Society of the British Isles (od r. 1972), Institute of Fisheries Management of England and Wales (od r. 1974) i European Association of Fish Pathologists (od r. 1980). Należał do American Society for Microbiology, American Association for the Advancement of Science, Society of Sigma Xi oraz Phi Sigma Biological Society, a także do Polskiego Inst. Naukowego w Ameryce. W sierpniu 1978 Sekcja Chorób Ryb American Fisheries Society ustanowiła nagrodę jego imienia (S. F. Snieszko Distinguished Service Award). W dalszym ciągu publikował artykuły, m.in. Epizootiology of fish diseases („Fisch und Umwelt. Beiträge zur Fischpathologie und Toxicologie” T. 8: 1980). Ogółem ogłosił ponad 200 prac z bakteriologii i ichtiopatologii. W styczniu 1982 został uhonorowany certyfikatem patologa ryb American Fisheries Society, pierwszym tego typu wyróżnieniem w ponad stuletniej historii tej organizacji. Ś. zmarł 12 I 1984 na zawał serca w Martinsburgu (West Virginia), został pochowany na tamtejszym cmentarzu Pleasant View Memory Gardens.
Ś. był żonaty z Julią Olszańską (1897—1987), od r. 1922 kancelistką w Inst. Weterynarii i Medycyny Doświadczalnej UJ, w l. 1931—9 sekretarką kancelarii UJ; małżeństwo było bezdzietne.
W testamencie przekazał Ś. majątek Sekcji Zdrowia Ryb American Fisheries Society z przeznaczeniem na kontynuację nagrody swojego imienia. W budynku Laboratorium w Leetown odsłonięto w r. 1991 tablicę pamiątkową Ś-i, ufundowaną przez Inst. Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie.
Gondek J. i in., Katalog bibliograficzny polskich publikacji z zakresu fitopatologii, Kr. 1978; Köhler P., Bibliografia botaniki w Towarzystwie Naukowym Krakowskim, Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Umiejętności (1818—1952—2000), Kr. 2004; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, I; Profesorowie i docenci Studium Rolniczego i Wydz. Rolniczego UJ, Kr. 1990 (fot.); „Urzędowy wykaz druków wydanych w Rzeczypospolitej Polskiej” R. 12: 1939 nr 21 s. 335; — Dybiec, UJ; Dzieje studiów rolniczych w Krakowie 1890—1962, Kr. 1965 s. 34, 46; Fierich J., Kosiek Z., Wydział Rolniczy Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1934—1945, „Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.”, S. B, 1963 z. 8; Gawęda S., Uniwersytet Jagielloński w okresie II wojny światowej 1939—1945, Kr. 1986; Przybyłkiewicz Z., Powstanie i rozwój Katedry Mikrobiologii w Krakowie, w: Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, Kr. 1964 II 623; Semkowicz W., Życie naukowe współczesnego Krakowa, „Nauka Pol., jej Potrzeby, Organizacja i Rozwój” R. 24: 1939; Sroka S., Dzieje rybactwa na Uniwersytecie Jagiellońskim, „Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.”, S. II, 1991 z. 3 s. 174, 178, 188, 191—2; — Skład UJ za l. 1927—39, Kr. 1927—39; — „Komun. Rybackie” 2002 nr 5 s. 34—5; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1984: „Acta Ichtyologica et Piscatoria” T. 14 fasc. 1/2 s. 202—3 (fot.), „Fisheries” T. 9 z. 6, „Gosp. Rybna” R. 36 nr 8 s. 15—16 (fot.), „Journal of Fish Biology” T. 24 nr 489, „Med. Wet.” R. 40 nr 9 s. 576 (fot.), „Spirit of Jefferson Farmer’s Advocate” nr z 21 VI s. 12; — Arch. National Fish Health Research Laboratory w Leetown (West Virginia): Akta osobowe; Arch. UJ.: sygn. WF II 504 (teczka przewodu doktorskiego), sygn. WR—41 (teczka przewodu habilitacyjnego), sygn. S II 620 (teczka osobowa żony); — Informacje Rocco Ciapriano z Leetown (West Virginia).
Krzysztof Ptak